Nguyễn Hữu Tráng (Berlin): CUỘC BẦU CỬ NHIỀU MẦU SẮC Ở ĐỨC

Chỉ còn ít ngày nữa là đến cuộc bầu cử quan trọng ở Đức sẽ diễn ra ngày chủ nhật, 24/9 tới. Trong những ngày chạy đua gấp rút này bầu không khí cũng đã nóng lên qua những cuộc tranh luận truyền hình ngày 03/9 giữa ứng cử viên hàng đầu của hai đảng chính trị lớn, đương kim Thủ tướng Angela Merkel (Liên minh Dân chủ thiên chúa giáo CDU) và Martin Schulz, Chủ tịch Đảng dân chủ xã hội SPD. Hai ứng viên này cũng trả lời riêng rẽ trên truyền hình cho cử tri và được truyền hình trực tiếp trên cả nước trong chương trình Wahlarena. Ứng cử viên của các đảng nhỏ hơn tranh giành vị trí thứ ba cũng liên tục được các kênh truyền hình tạo cơ hội giờ vàng để tranh luận, cố gắng thuyết phục cử tri, nhất là những người còn đang lưỡng lự.  Các ứng cử viên cũng tất tả đi xuống các thành phố lớn, nhỏ trên cả nước để chứng tỏ sự gần dân của mình. Đường phố Berlin tràn ngập pa-nô tranh cử của các đảng phái với đủ các khẩu hiệu hay ho, đường mật rót vào mắt, vào tai cử tri cũng như người đi đường.
 

         
        Năm nay số cử tri được quyền bầu cử là 61,5 triệu người, gồm 31,7 triệu phụ nữ và 29.8 triệu nam giới; có 3 triệu cử tri lần đầu đủ tuổi bầu cử. Có 299 khu vực bầu cử trên cả nước.Tham gia tranh cử lần này có đến 48 đảng phái chính trị với danh sách ứng viên riêng tham gia, trong đó chỉ có một số đảng lớn như CDU/CSU, SPD, Đảng Cánh tả, Đảng Xanh, Đảng dân chủ tự do (FDP) và Đảng Giải pháp cho nước Đức (AfD) tranh 630 ghế trong Quốc hội Liên bang (Bundestag) nhiệm kỳ 2017-2021.

          Những vấn đề mà cử tri Đức quan tâm nhất hiện nay

          Ngay từ đầu năm nay, Thủ tướng Merkel đã nói cuộc tranh cử lần này sẽ cam go và không giống bất kỳ cuộc vận động tranh cử  nào trước đó trong suốt ba nhiệm kỳ Thủ tướng liên tục của mình.

          Về đối ngoại, Đức đứng trước những thách thức to lớn do việc điều chỉnh chính sách của tân Tổng thống Hoa kỳ Donald Trump theo xu hướng bảo hộ mậu dịch, không thân thiện với toàn cầu hóa và xem xét lại nhiều cam kết về an ninh quốc phòng ở Châu Âu và trong khối NATO. Bên cạnh đó, những khó khăn của bản thân Liên minh Châu Âu và Đức do duy trì lệnh cấm vận với Nga, do hệ quả của khủng hoảng tỵ nạn trong hai năm vừa qua. Quan hệ với Thổ Nhĩ kỳ cũng đang ở thời kỳ cực kỳ khó khăn. Điều này đặt lên lên vai nước Đức với trọng trách đầu tầu trong EU để làm đối trọng với Mỹ và với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Đây chính lại là lợi thế khá lớn của bà Thủ tướng Merkel vì trong suốt ba nhiệm kỳ qua của bà, Đức đã ngày càng chứng tỏ vị thế cũng như sức ảnh hưởng cả về kinh tế, chính trị trong EU cũng như trên các diễn đàn đa phương. Vai trò đó có thời kỳ còn được sánh với vị thế „thủ lĩnh“, „người lãnh đạo“ của thế giới phương Tây, người bảo vệ các giá trị phương Tây. Lợi thế này của bà Merkel lại cũng là điểm yếu của ông Schulz, vì tuy có thời kỳ là Chủ tịch Nghị viện Châu Âu nhưng ông chưa bao giờ tham gia chính trị cấp cao ở Đức và vì thế các tiếp xúc đối ngoại và quan hệ quốc tế của ông cũng hạn chế hơn nhiều.

          Khủng hoảng tỵ nạn năm 2015/16 vẫn là đề tài nóng bỏng nhất trong cuộc vận động tranh cử lần này. Mặc dù sức ép của dòng người tỵ nạn đã giảm đáng kể so với hai năm trước đây, nhưng hệ quả của nó còn khá lớn và lâu dài. Các đảng chính trị đối lập cũng như dư luận xã hội phê phán chính sách tỵ nạn của bà Merkel cũng như về việc xử lý những hệ quả mà nó gây ra cho xã hôi Đức, nhất là vấn đề hội nhập, tội phạm trong người tỵ nạn, trục xuất những người không đáp ứng điều kiện tỵ nạn v.v.Ngay cả những đảng hiện đang tham gia trong chính phủ liên minh của bà Merkel như Đảng SPD và CSU cũng không hoàn toàn tán đồng với nhiều điểm trong chính sách của bà Merkel. Việc này không chỉ gây khó khăn bản thân bà Merkel cũng như cho đảng CDU của bà, mà còn cho cả việc tìm kiếm liên minh để lập chính phủ sau ngày 24/9 này.

          Về đối nội, có thể nói chưa bao giờ kinh tế Đức phát triển tốt như giai đoạn vừa qua khi liên tục tăng trưởng cao, nguồn thu ngân sách vượt kế hoạch, số người thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất kể từ sau thống nhất (1990) cũng đồng nghĩa số người có việc làm cao. Đức cũng là quán quân xuất khẩu năm 2016 và thặng dư thương mại cao so với cả Mỹ và Trung Quốc. Thị trường nội địa ổn định, lạm phát thấp. Cuộc sống của người dân về cơ bản được coi là thịnh vượng.

          Nhưng nghịch lý là ở chỗ bên cạnh những thành tựu kinh tế như nêu trên, xã hội Đức cũng đang bộc lộ những nhược điểm mà cử tri cho là chính phủ bà Merkel trong nhiều năm qua chưa khắc phục được căn bản. Đó là vấn đề công bằng xã hội. Cùng với sự gia tăng của tầng lớp trung lưu thì khoảng cách giầu nghèo cũng ngày càng lớn. Người giầu thì càng giầu và người nghèo thì ngày càng khó khăn hơn trong một xã hội thịnh vượng. Trong một lần đối thoại với cử tri được truyền hình trực tiếp trên truyền hình, bà Merkel đã không thể đưa ra một câu trả lời thỏa đáng cho một cử tri. Người này nói, bà đã làm việc chăm chỉ 40 năm qua nhưng đến khi về hưu chỉ được lĩnh một khoản hưu trí có 600 euro. Số tiền này không chỉ không đủ sống bình thường mà còn nằm ở mức nghèo khổ theo tiêu chuẩn của EU. Vậy thì nói nước Đức là nước thịnh vượng, nhưng thịnh vượng cho ai? Câu hỏi này hóa ra sau đó lại là vấn đề mà rất nhiều người cùng cảnh ngộ nêu ra. Ông Schulz và Đảng SPD nhân cơ hội đó nêu cao cương lĩnh tranh cử của mình về đề tài „công bằng xã hội“. Hay cũng trong một buổi truyền hình tương tự, bà Merkel đã bị một thanh niên học nghề hơn 20 tuổi gây „khó dễ“ khi nêu thực trạng thiếu hụt trầm trọng lực lượng điều dưỡng viên tại các trại dưỡng lão và cơ sở y tế. Theo một thống kê, có thể trong vòng 5 đến 10 năm tới Đức sẽ thiếu đến ba triệu điều dưỡng viên, hộ lý mà đến nay Chính phủ không đưa ra được một giải pháp nào.

         Bà Merkel tự tin và thắng thế trong những vấn đề đối ngoại hay trong những vấn đề lớn có tính vĩ mô, nhưng lại yếu thế hơn so với đối thủ chính trị trong những vấn đề xã hội tưởng nhỏ nhưng hóa ra lại không phải nhỏ. Sau những cuộc đối thoại như vậy, tỷ lệ ủng hộ đối với bà Merkel và Đảng CDU giảm nhẹ, trong khi sự ủng hộ đối với ông Schulz và SPD tăng lên một chút.

          Đảng AfD và làn sóng mị dân thiên hữu

         Sở dĩ cuộc bầu cử 2017 khác so với mọi cuộc bầu cử từ trước đến nay là sự xuất hiện của đảng thiên hữu, mị dân AfD Giải pháp cho nước Đức. Đảng này mới thành lập trong khoàng 5 năm trở lại đây, nhưng tại những bang phía đông Đức nó đã trở thành lực lượng chính trị mạnh, có nơi vượt cả đảng SPD có truyền thống hơn một trăm năm và có mặt trong hầu hết nghị viện các bang đông Đức và trên đường tấn công sang các bang phía Tây. Mặc dù làn sóng thiên hữu này đã bị chững lại đôi chút sau các cuộc bầu cử ở Hà Lan và Pháp, nơi lực lượng thiên hữu và cực hữu bị thất cử, nhưng đến nay ở Đức mọi người đã phải cay đắng thừa nhận một thực tế là chắc chắn AfD sẽ có chân trong Quốc hội Liên bang khóa tới. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử đất nước này, một lực lượng chính trị có xu hướng bài ngoại, thiên hữu, chống lại toàn cầu hóa, ủng hộ các xu hướng cực đoan sẽ có tiếng nói trong cơ quan dân cử quan trọng nhất.

         Chắc chắn đề tài AfD sẽ còn khiến giới chính trị và nghiên cứu ở Đức bận tâm dài, để trả lời cho câu hỏi vì sao trong một thời gian ngắn như vậy mà AfD vươn lên chiếm được sự ủng hộ của đông đảo cử tri và nền dân chủ nghị viện ở Đức sẽ ra sao nếu đến một ngày nào đó đảng này chiếm đa số trong Quốc hội và lên nắm quyền lãnh đạo nền kinh tế quan trọng nhất châu Âu?

          Hiện có nhiều ý kiến khác nhau. Đáng chú ý là trong cuốn sách „AfD muốn cái gì?“ (Was will die AfD? Một đảng làm thay đổi nước Đức) của nhà báo trẻ Justus Bender (Thời báo Frankfurt FAZ). Bender cho rằng việc cho những người ủng hộ AfD hiện nay là những „Wutbürger“ (tạm dịch là công dân nổi giận), tức là những người dân luôn có thái độ phản kháng với tất cả chính sách hiện tại của Chính phủ cũng như những bất công mà họ cho là do hệ thống này gây ra, có thể đúng nhưng chưa đủ. Điều đó cũng chưa nói lên được bản chất phản kháng của xu hướng chính trị mới này. Hay ý kiến cho những người của AfD là chống lại nền dân chủ, là người phản dân chủ v.v. cũng chưa hẳn đã hoàn toàn chính xác. Muốn hiểu AfD hay những xu hướng chính trị tương tự ở châu Âu hay trên thế giới ngày nay, Bender cho rằng phải đọc lại những học thuyết của nhà triết học Hy Lạp cổ đại Platon cách đây 2400 năm về dân chủ. Nghe thì phức tạp, nhưng có thể tóm gọn lại đơn giản là AfD hiểu dân chủ theo hướng muốn mang đến tự do tuyệt đối cho mọi người, một thứ tự do bản năng, chống lại mọi sự áp đặt của thể chế. Sự áp đặt đó ở Đức có thể là pháp luật, là Quốc hội, Chính phủ nhưng cũng có thể là từ cương vị Thủ tướng của bà Merkel. Ở bình diện châu Âu có thể là mọi cơ chế và thiết chế tổ chức của EU hay NATO v.v. Chính những yêu cầu có tính mị dân này của AfD đã lôi kéo được khá nhiều người ủng hộ, nhất là những người ở các bang phía đông, những người bị cho là thua thiệt do những bất công, áp đặt từ phương Tây. Khẩu hiệu đã từng làm nên cuộc „cách mạng ôn hòa“ khiến Nhà nước Cộng hòa dân chủ Đức sụp đổ năm 1989/90 „chúng ta là nhân dân“ bây giờ lại được giương lên để chống lại một nhà chính trị cũng xuất thân từ Đông Đức, bà Angela Merkel. Trên thực tế ai cũng biết nếu những nhà chính trị AfD mà đám đông đang cổ vũ, một khi lên nắm quyền thì nước Đức sẽ như thế nào. Với quan điểm chính trị cực đoan thái quá thì không cái gì là không thể, điều mà lịch sử đau thương của nước Đức nửa đầu thế kỷ trước đã có nhiều bài học đắt giá. Có lẽ cũng chính vì thế mà bà Merkel đã nhận thức được mức độ phức tạp chưa có tiền lệ của lần tranh cử này.

(Pa-nô của AfD “Hay tự tin nước Đức!” “Hồi giáo không không hợp với bếp của chúng ta”)

          Liên minh chính phủ tới sẽ đa sắc mầu?

          Theo một thăm dò dư luận ngày 19/9 của Viện Forsa thì tỷ lệ ủng hộ đối với bà Merkel là 48% và ông Schulz 22%. Tuy nhiên Đức khác Mỹ ở chỗ không bầu trực tiếp Thủ tướng nên tỷ lệ trên chỉ có giá trị tham khảo đánh giá mức tín nhiệm. Còn tỷ lệ ủng hộ đối với các đảng thì cũng theo kết quả thăm dò dư luận trên thì kết quả như sau : CDU/CSU là 36%, SPD 23%, Đảng Cánh tả 10%, FDP 9%, AfD 9%, Đảng Xanh 8%, các đảng còn lại 5%. Kết quả này cho thấy tỷ lệ ủng hộ CDU/CSU giảm nhẹ (1%) so với thăm dò dư luận trước đó, đảng FDP tăng 1%, các đảng còn lại giữ mức ổn định. Như vậy khả năng CDU thắng cử và bà Merkel tiếp tục làm Thủ tướng nhiệm kỳ thứ tư là khá chắc chắn. Đảng dân chủ tự do FDP sẽ lại có chân trong Quốc hội sau lần bị „bật bãi“ vào dịp bầu cử lần trước (dưới 5%) và lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến của mình, Quốc hội Đức có sự tham gia của lực lượng chính trị cực đoan thiên hữu.

          Câu hỏi hiện nay là bà Merkel sẽ liên minh với đảng nào để lập chính phủ cho giai đoạn bốn năm tới đây? Bà Merkel trong đối thoại ngày 03/9 với ông Schulz đã loại trừ khả năng liên minh với Đảng Cánh tả và Đảng AfD. Vậy còn lại những khả năng nào?

          Người Đức ưa hình tượng mầu sắc. Chính phủ hiện tại của bà Merkel gọi là Đại Liên minh (GroßKo, viết tắt của Große Koalition), nghĩa là liên minh giữa hai đảng lớn CDU/CSU và SPD. Mầu cờ tượng trưng cho hai khối này là Đỏ và Đen nên chính phủ này là Chính phủ Đen/Đỏ.

          Đen/Đỏ hay GroßKo hiện nay không còn là lựa chọn của cả hai bên cũng như của dư luận chung, vì SPD không muốn tiếp tục bị lép vế trước CDU và càng ở lâu trong Liên minh với CDU thì vai trò của SPD càng giảm và sẽ tiếp tục gây khó khăn cho sự vươn lên của đảng trong cuộc bầu cử tiếp theo vào năm 2021. Theo lô-gic công tác đảng ở Đức thì sau bầu cử cũng có nghĩa là trước bầu cử. Kết quả bầu cử 2017 có vẻ như đã an bài, nhưng vấn đề lớn hơn đối với SPD lại là thời kỳ hậu Merkel sau bốn năm nữa. Đối với CDU mặc dù đã ba lần liên minh với SPD trong Đại liên minh, trong đó một lần ở Tây Đức cũ (giai đoạn 1966-69) và hai lần trong nhiệm kỳ của bà Merkel (2005-09 và liên minh hiện tại từ 2013), nhưng đây chưa bao giờ là giải pháp ưa thích của họ vì họ thích liên minh với người nào nhỏ bé hơn là với người vốn ngang ngửa với mình và luôn là đối thủ chính trị truyền kiếp.

          Còn dư luận xã hội chung ở Đức cũng không thích liên minh Đen/Đỏ vì theo quan niệm của họ, nền dân chủ nghị viện chỉ sống được nếu phe đối lập trong Nghị viện đủ mạnh để làm đối trọng với Chính phủ. Mặt khác, Đại liên minh trên thực tế gián tiếp giúp các đảng nhỏ nhận thêm được sự ủng hộ của cử tri (như là một hình thức phản vệ) và ngày càng lớn mạnh, như với AfD vừa qua.  Đây là tín hiệu cho thấy sự phát triển không lành mạnh của nền dân chủ nghị viện ở Đức thời gian qua.

          Jamaika có vẻ là giải pháp thực tế nhất hiện nay nhưng nó cũng không hề đơn giản. Mầu quốc kỳ của Jamaika có mầu đen, vàng và xanh và nó tương ứng với Đảng CDU/CSU (Đen), Đảng dân chủ tự do FDP (Vàng) và Đảng Xanh. Trên thực tế mong muốn nhất của CDU/CSU là liên minh với FDP nếu như đảng này đủ số phiếu cần thiết. Trong lịch sử CHLB Đức từ 1949 đến nay đã có 4 lần CDU/CSU liên minh chính phủ với FDP, trong đó có một nhiệm kỳ của bà Merkel (còn gọi là Merkel II, 2009-13). Trong cuộc bầu cử 2013 FDP bị loại vì số phiếu dưới 5% và lần này họ cố gắng để quay trở lại nhưng chắc chắn không đủ số phiếu để có thể một mình liên minh với CDU/CSU lập chính phủ Đen/Vàng. Mặc dầu vậy nhưng giải pháp Jamaika cũng không đơn giản vì CDU/CSU và Đảng Xanh chưa bao giờ liên minh với nhau ở cấp Liên bang và hai bên cũng còn khác nhau về quan điểm trên nhiều lĩnh vực.

(Ai sẽ là Ngoại trưởng tiếp theo của Đức, Lindner Chủ tịch FDP …)
 

… hay Özdemir, Chủ tịch Đảng Xanh???
 

          Đến giờ phút này không ai còn nói đến giải pháp Ampel (Đèn giao thông với ba mầu Đỏ, Xanh và Vàng) vì SPD (Đỏ) khó mà vượt qua được CDU/CSU khi mà tỷ lệ tín nhiệm cách nhau hơn 10%.

          Dù chính phủ tới ở Đức là mầu gì đi nữa thì chắc chắn nó sẽ không giống bất kỳ liên minh chính phủ nào trước đó vì tình hình quốc tế, khu vực và ở Đức đã thay đổi quá nhiều.


Nguyễn Hữu Tráng

Chỉ được đăng lại bài viết khi có sự đồng ý của tác giả hoặc báo NguoiViet.de